Nowelizacji doczekała się ustawa o ochronie konkurencji i konsumentów. Najważniejsze zmiany jej przepisów, dotyczące geoblokowania oraz dostępu do tajemnic skarbowej i bankowej, już obowiązują. Pozostałe wejdą w życie wraz z początkiem nadchodzącego roku.
- Zmiany dotyczą kilku ważnych spraw. Po pierwsze, wynikają z konieczności dostosowania prawa krajowego do unijnego po wejściu w życie zakazu geoblowokania. Po drugie, mają ułatwić UOKiK pracę - egzekwowanie przepisów, prowadzenie postępowań i nakładanie kar. Dostęp do tajemnicy skarbowej i w większym niż dotąd zakresie bankowej sprawi, że urząd będzie jeszcze bardziej skuteczny. W efekcie skorzystają konsumenci, uczciwi przedsiębiorcy i rolnicy - powiedział Marek Niechciał, prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów.
1. Zakaz geoblokowania
Nowela ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów dostosowuje rodzimy porządek prawny do unijnego rozporządzenia w sprawie nieuzasadnionego blokowania geograficznego. Na jej mocy wprowadzony zostaje zakaz dyskryminowania klientów ze względu na ich przynależność państwową, miejsce zamieszkania lub prowadzenia działalności. W następstwie tej zmiany konsumenci mają zyskać równy dostęp do oferty, niezależnie od Europejskiego Obszaru Gospodarczego (UE, Norwegia, Islandia i Liechtenstein), z którego dokonują zakupów. W praktyce oznacza to np., że sprzedawca nie ma prawa odrzucić im z tego powodu płatności kartą czy odmówić sprzedaży.
Nowa ustawa o ochronie konkurencji i konsumentów wskazuje również, kto w naszym kraju odpowiada za egzekwowanie tych regulacji. W gestii UOKiK znajdują się dwie kwestie. Po pierwsze, w relacji przedsiębiorca-konsument w sprawie naruszania zbiorowych interesów konsumentów np. gdy polski e-sklep automatycznie, bez pytania o zgodę, przekierowuje klientów z innych krajów na strony z ofertą w ich językach różniące się od tej w języku polskim. Gdyby natomiast e-sklep z innego kraju UE blokował polskich konsumentów, UOKiK może interweniować poprzez Consumer Protection Cooperation (CPC). Po drugie, w relacji przedsiębiorca-przedsiębiorca urząd może wszcząć postępowanie antymonopolowe, gdy powstanie podejrzenie, że geoblokowanie ogranicza konkurencję. Zarówno w tym przypadku, jak i za naruszenie zbiorowych interesów konsumentów UOKiK może nakładać kary finansowe do 10 proc. obrotów przedsiębiorcy z poprzedniego roku. W pozostałych sytuacjach, np. odszkodowań w indywidualnych sprawach konsumentów, właściwe do rozstrzygania sporów będą sądy powszechne.
Przepisy przewidują też pomoc dla konsumentów dyskryminowanych przez zagraniczne sklepy. Będzie jej udzielać Punkt Kontaktowy ds. ADR/ODR, który działa przy UOKiK. Nadal będzie można tam uzyskać także porady związane z polubownym rozwiązywaniem sporów. W transgranicznych sporach indywidualnych pomaga również Europejskie Centrum Konsumenckie. Pomoc Centrum jest bezpłatna.
2. Dostęp do tajemnicy bankowej i skarbowej
Prezes UOKiK zyska dostęp do tajemnicy skarbowej. Będzie mógł z niego korzystać podczas postępowań z zakresu ochrony konkurencji i konsumentów oraz nieuczciwego wykorzystywania przewagi kontraktowej. Ułatwi mu to szacowanie i nakładanie kar za naruszenia. Ich wysokość jest uzależniona od obrotów firmy z poprzedniego roku.
- Problem pojawia się, gdy przedsiębiorca nie odbiera korespondencji od UOKIK, nie odpowiada na nasze wezwania, nie przekazuje danych o wysokości obrotu. Zdarza się, że musimy weryfikować złożone informacje np. w urzędzie skarbowym, przy czym często dane te są objęte tajemnicą skarbową - powiedział Marek Niechciał, prezes UOKiK. - Nowe przepisy mogą być pomocne także, aby ustalić, czy przedsiębiorca aktualnie prowadzi działalność gospodarczą, w procesie egzekucji kary oraz przy postępowaniach dotyczących tzw. piramid finansowych. W tym ostatnim przypadku dokumenty uzyskane od organów podatkowych mogą pozwolić ustalić, czy finansowanie wynagrodzenia, jakie konsument może otrzymać, jest uzależnione od świadczeń wpłaconych przez kolejnych uczestników systemu - dodał.
Nowelizacja rozszerza też uprawnienia prezesa UOKiK do korzystania z tajemnicy bankowej. Miał już do niej dostęp przy postępowaniach dotyczących ochrony konsumentów i konkurencji oraz pomocy publicznej. Po zmianach - co ważne dla rolników - obejmie także sprawy z zakresu nieuczciwego wykorzystywania przewagi kontraktowej. Analiza danych uzyskanych z banków pomoże np. ustalić, czy między dostawcą produktów rolnych a przetwórcą lub sklepem istnieje stosunek przewagi kontraktowej, czyli znaczna dysproporcja majątkowa.
Poprawi się również współpraca między UOKiK a Komisją Nadzoru Finansowego. Urząd będzie mógł się z nią dzielić informacjami uzyskanymi podczas postępowań. Pozwoli to skuteczniej walczyć z łamaniem prawa przez firmy z branży finansowej.
3. Bardziej elastyczna struktura urzędu
UOKiK nadal będzie się składał z centrali, delegatur oraz laboratoriów. Prezes urzędu uzyska jednak większą elastyczność przy przydzielaniu im zadań.
Zmieni się skład Krajowej Rady Rzeczników Konsumentów, która działa przy UOKiK. Jest to organ doradczy. Do tej pory tworzyło go 9 rzeczników - po jednym z terenu każdej dotychczasowej delegatury. Po zmianach każde województwo ma mieć w radzie swojego przedstawiciela - w sumie będzie ich tam 16.
