W dniu 5 stycznia 2019 r. weszła w życie ustawa nowelizująca Kodeks postępowania cywilnego. Zmianie uległ przepis dotyczący egzekucji skierowanej przeciwko spółkom osobowym prawa handlowego, do których należą: spółka jawna, spółka partnerska, spółka komandytowa, spółka komandytowo-akcyjna.

Przepis art. 778¹ K.p.c. przewiduje, najogólniej rzecz ujmując, że w przypadku, gdy egzekucja przeciwko spółce osobowej okaże się bezskuteczna (jak również wtedy, gdy jest oczywiste, że egzekucja ta będzie bezskuteczna), wierzyciel ma możliwość skierowania egzekucji przeciwko wspólnikom odpowiadającym za zobowiązania spółki bez ograniczenia całym swoim majątkiem. Podstawą egzekucji przeciwko wspólnikom jest tytuł egzekucyjny wydany przeciwko tej spółce.

Na mocy wspomnianej nowelizacji dodano do art. 778¹ K.p.c. zdanie drugie, które uzupełnia przepis w ten sposób, że oddala widmo egzekucji wobec osoby, która w chwili wszczęcia postępowania w sprawie, w której został wydany tytuł egzekucyjny przeciwko spółce, nie była już jej wspólnikiem.

Powyższe doprecyzowanie wyłącza zatem możliwość stosowania art. 778¹ K.p.c. wobec osób, które na etapie postępowania rozpoznawczego nie mogły bronić swoich praw – w przeciwieństwie do aktualnych wspólników. Tym samym ustawodawca chroni byłych wspólników spółek osobowych i kładzie kres rozszerzaniu wykonalności tytułu egzekucyjnego w odniesieniu do byłych wspólników wszystkich spółek osobowych.

Źródło zmiany

Ustawodawca jako cel zmian określił obowiązek dostosowania systemu prawa do orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego. Istotnie, sąd konstytucyjny w wyroku z 3 października 2017 r. (sygn. akt SK 31/15) orzekł, że art. 778¹ K.p.c., w zakresie, w jakim dopuszcza nadanie przez sąd tytułowi egzekucyjnemu, wydanemu przeciwko spółce jawnej, klauzuli wykonalności przeciwko byłemu wspólnikowi tej spółki, niebędącemu już wspólnikiem w chwili wszczęcia postępowania w sprawie, w której wydany został tytuł egzekucyjny przeciwko spółce jawnej, jest niezgodny z postanowieniami Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej – zamyka bowiem byłemu wspólnikowi drogę sądową i narusza jego prawo do sądu.

Nowelizacja K.p.c. wyłączyła rozszerzoną wykonalność tytułu egzekucyjnego wobec byłych wspólników spółek osobowych.

Należy zauważyć, że wyżej wymieniony wyrok obejmuje swą treścią jedynie byłych wspólników spółki jawnej, która jest jedną z czterech spółek osobowych. W konsekwencji, aby nie doszło do niekorzystnego zróżnicowania sytuacji prawnej byłych wspólników różnych spółek osobowych, Trybunał Konstytucyjny wezwał ustawodawcę do podjęcia działań, które doprowadzą do dostosowania przepisów K.p.c. do wymogów konstytucyjnych jeśli chodzi o rozszerzenie klauzuli wykonalności w wypadku, gdy w tytule egzekucyjnym wskazane są innego rodzaju spółki niż spółka jawna.

Omawiana zmiana stanowi zatem konsekwencję powyższej ingerencji sądu konstytucyjnego poprzez zrównanie sytuacji prawnej byłych wspólników wszystkich spółek osobowych, bez nieuzasadnionego wyróżniania wspólników spółki jawnej.

Skutki – interes wierzyciela a interes dłużnika

Znowelizowany przepis znajduje się w części trzeciej K.p.c., we fragmencie ustawy poświęconej postępowaniu egzekucyjnemu. Warto zatem odnieść skutki działań ustawodawcy do relacji prawnej łączącej wierzyciela i dłużnika.

Wskutek zmiany art. 778¹ K.p.c. z pewnością poprawie uległa sytuacja dłużników, o czym była już mowa. Należy się jednak zastanowić, w jaki sposób i czy w ogóle działania ustawodawcy naruszają interes drugiej strony postępowania egzekucyjnego, to jest wierzyciela.

Przede wszystkim rozwiązanie egzekucyjne korzystne dla wierzycieli nie zostało wyeliminowane. Dochodzenie wierzytelności od wspólników spółek osobowych stosownie do istoty ich odpowiedzialności przewidzianej w Kodeksie spółek handlowych (odpowiedzialność subsydiarna, czyli odpowiedzialność z majątku osobistego wspólnika w przypadku bezskuteczności egzekucji z majątku spółki) nadal pozostaje do dyspozycji wierzycieli na gruncie znowelizowanego przepisu.

Z drugiej strony po stronie wierzycieli doszukiwać się można dodatkowych obowiązków na etapie wszczynania postępowania w sprawie, w której ma zostać wydany tytuł egzekucyjny. Przepis precyzyjnie określa moment, w którym należy ustalić krąg osób odpowiedzialnych wobec dłużnika. Konieczne będzie zatem, aby już w tej fazie ustalić osoby, wobec których następczo wystąpimy do sądu z wnioskiem o nadanie klauzuli wykonalności. Ponadto nowelizacja zawęża grono osób, od których wierzyciel mógłby dochodzić zaspokojenia.

Źródło: Biuetyn Informacyjny KODEKSU - Marzec 2019 r.